Tüp Bebek Tedavisi Sonrasında Dış Gebelik

Dış gebelik nedir?

Dış gebelik (ektopik gebelik), sperm ile yumurtanın birleşmesi sonucunda oluşan hamilelik ürününün normal yerleşim yeri olan rahim içi yerine başka bir yerde yerleşmesidir.Çoğunlukla tüplerde (Rahim ile yumurtalığı bağlayan kanalcık) yerleşmesi ve burada gelişmesi ile meydana gelir. Anormal bir hamileliktir ve erken evrelerde teşhis edildiğinde ameliyat yapılmadan tedavi edilebilir. Tedavide geç kalındığı takdirde, karın içerisinde hayatı tehdit edici kanamalara neden olabilir. Yakın takip ve tedavi hayat kurtarıcıdır.

Tüp Bebek Tedavisi Sonrasında Dış Gebelik (Ektopik Gebelik)

Doğal yollarla oluşan gebeliklerde olduğu gibi tüp tedavisi ile elde edilen gebeliklerde de dış gebelik (Ektopik gebelik) olasılığı vardır. Tüp bebek tedavisi uygulana kişilerin yaklaşık olarak %2-5’inde dış gebelik ortaya çıkabilmektedir. Bu olasılık, doğal yollardan elde edilen gebeliklere göre daha yüksektir. Bunun sebebi tüp bebek tedavisi uygulanan kadınların büyük bir kısmının tüplerinde sorun olmasıdır. Bu sorunlar bazı hastalarda tüpü tamamen tıkamak yerine kısmi bir tıkanıklığa sebep olarak, transfer edilen embriyoların rahim içinden tüplere geçmesi sureti ile burada dış gebelik oluşmasına neden olmaktadır.

Tüp bebek tedavisinden sonra kanda gebelik test değerleri istenilen seviyede yükselmeyen hastalar dış gebelik açısından yakın takip altına alınırlar. Daha sonra kanda gebelik testinde belli bir gebelik hormon seviyesine (Kanda B-hCG değeri) rağmen, ultrasonografide rahim içinde gebeliğin görülmemesi ve de rahim dışında gebelik kesesinin görülmesi ile tanı konulmaktadır. Dış gebelik tanısı konulan hastalarda tedavi yöntemi çoğu zaman cerrahi olup, laparoskopik cerrahi teknik ile ameliyatın gerçekleştirilmesi tercih edilir. Tıbbi durumu uygun olan hastalarda, sadece gözlemle ya da verilen özel bir ilaç ile (Methotrexate) dış gebelik gerileyebilmektedir.

Uygulanacak laparoskopik cerrahi hem dış gebelik durumunu cerrahi olarak ortadan kaldırmaya hem de tüplerle ilgili sıkıntıyı netleştirmeye yardımcı olabilir.

Tüp bebek tedavisinden sonra, dış gebelik belirtileri nedir?

Tüp bebek tedavisinde embriyo transferinde 12-14 gün sonra bakılan kanda gebelik testi ile gebeliğin oluşup oluşmadığı anlaşılır. İlk gebelik testinden 48 saat sonra ikinci test yapılır. 2. Testte istenilen değer artışı sağlanamazsa hasta dış gebelik şüphesi ile yakın takibe alınır. 2. Testte istenilen artış sağlanırsa 1-2 hafta sonra gebelik kesesini görebilmek için ultrasonografi randevusu verilir. 1-2 hafta sonraya randevu verilmesinin nedeni bu erken dönemde gebelik henüz çok küçük olduğu için ultrasonografi ile gebelik kesesinin teknik olarak görülmesi mümkün olmadığındandır. 1-2 hafta sonraki bu randevuda, rahim içinde gebelik kesesinin görülmesi gerekir. Eğer gebelik kesesi görülemezse yine hasta dış gebelik açısından yakın takip altına alınır. Bu durumda kanda gebelik testi (B-HCG) değerleri takibe devam edilir, bu duruma göre dış gebelik olduğu kesin olarak netleşirse uygun tedavi yöntemi uygulanır.

Dış gebelikte en yaygın olarak ortaya çıkan belirti, kasık ağrısıdır. Fakat tüp bebek uygulamalarında sıklıkla belirtiler başlamadan gebelik testi ve ultrasonografi ile teşhis konulur. Belirtiler daha sonra kendini gösterir.

Tüp bebek tedavisinden sonra dış gebelik riski ne kadardır?

Normalde toplumda dış gebelik olasılığı 100 gebelikte 1 ya da 2 civarındadır (%1-2). Tüp bebek tedavisi uygulanan hasta grubunda ise dış gebelik oranı yaklaşık olarak %2-5 dir. Tüp bebek tedavileri ile elde edilen gebeliklerde dış gebelik olasılığı normal gebeliklere göre biraz daha fazladır. Artış olmasının nedeni olası tüp bebeğe başvuran hastaların önemli bir kısmında tüplerin hasarlı olması ve bu sebeple hamileliğin tüpe yerleşmesidir.

Tüp bebek tedavisinden sonra dış gebelik sorunu ile karşı karşıya kalan anne adayları nasıl tedavi edilir?

Tüp bebek tedavisi sonrası gerçekleşen dış gebelik durumlarında kimi zaman yalnızca izlem ile dış gebelik durumu kendiliğinden kaybolabildiği gibi bazı durumlarda verilen ilaç tedavisi (Methotrexate) ile de dış gebeliği tedavi edebilmek mümkün olabilmektedir. Fakat çoğunlukla ameliyet gerekli olmaktadır. Ameliyat olarak da laparoskopik cerrahi yöntem tercih edilmektedir. Uygulanan laparoskopik cerrahi hastanın bundan sonraki tedavi denemelerine ışık tutması açısından son derece kıymetlidir. Tüp bebek sonrası oluşan dış gebeliklerle doğal yollarla oluşan dış gebeliklerin tedavisi aynıdır.

Tüp bebek tedavisi sonrasında, dış gebelik problemi yaşayan anne adaylarına yeniden tüp bebek tedavisi uygulanabilir mi?

Dış gebelik ameliyatı sonrası birkaç aylık iyileşme döneminden sonra, tüp bebek tedavisi uygulanmasında herhangi bir sakınca yoktur. Dış gebelik ameliyatında tüplerin (Rahim ile yumurtalığı bağlayan kanalcık) alınması halinde tüp bebek yöntemi ile tekrar tedavi uygulanmasında herhangi bir sakınca yoktur. Tüp bebek tedavisi uygulanabilmesi için tüplere ihtiyaç yoktur. İki tüpü de ameliyat ile alınmış hastalarda da tüp bebek tedavisi uygulanabilmektedir. Bu durum hastanın gebelik şansını azaltmaz.

Tüp tedavisi sonrası dış gebelik olasılığı hangi hastalarda daha yüksektir?

Tüplerinin tıkalı olması sebebiyle tüp bebek uygulanan hastalarda dış gebelik riski daha fazladır (%3-4).
Daha önce tüp ve yumurtalık bölgesinden infeksiyon geçirip (Pelvik İnflamatuar hastalık), enfeksiyon sonrası ciddi yapışıklıkları olan hastalarda dış gebelik olasılığı daha fazladır.
Daha önce dış gebelik geçirmiş olan kişilerde risk fazladır
Çikolata kisti olan hastalarda (Endometrioma, endometriozis) ya da endometriozis nedeni ile karın iç zarı ve tüplerinde hasar olan hastalarda risk fazladır.

Tüp bebek tedavisi sonrası, heterotopik hamilelik (Aynı anda rahim içi normal gebelik ve dış gebeliğin birlikte olması):

Aynı anda hem rahimin içerisinde normal bir gebelik ile birlikte, rahim dışında da bir dış gebelik olması durumudur. Oldukça nadir görülür, 20 bin – 30 bin hamilelikte bir görülen bir durumdur. Fakat tüp bebek uygulamaları ardından bu oran yüzde bire (%1) kadar çıkabilir. Özellikle çok sayıda embriyo transferi yapılan kişilerde bu risk daha fazla olur. Cerrahi yöntemle tedavisi sağlanır. Laparoskopik cerrahi, heterotropik gebeliklerde en iyi tedavi yöntemidir.

Tüpte (Rahim ile yumurtalığı bağlayan kanalcık) Yerleşmiş Dış Gebelik:

Tüpün içinde büyümeye devam eden gebelik belli bir süre sonra tüpün yırtılmasına ve yakındaki damarların açılması sonucu ciddi kanamalara neden olabilmektedir. Erken teşhis durumunda gebelik henüz iç kanamaya neden olmadan ilaçla tedavi (Methotrexate) olanağı vardır. Seçilmiş hasta grubunda, ilaç tedavisine %90’ a yakın olumlu yanıt alınabilmekte ve dış gebelik tedavi ile kaybolabilmektedir. %10’ luk hasta grubunda ise ilaç tedavisine rağmen iç kanama olup, ameliyat gerekebilmektedir.

Anne adaylarına bu konuda düşen görev ise dış gebelik geçirme bakımından hiç bir risk etkeni bulunmasa dahi hamileliğin erken döneminden itibaren kontrolleri aksatmamaktır. Böylelikle hamileliğin erken döneminde rahim içi normal yerleşimli gebelik teşhis edilebileceği gibi, bir dış gebelik durumu da yine erken evrelerde teşhis edilmiş olacaktır. Dış gebelikte erken teşhis sayesinde ilaçlarla, ameliyatsız tedavi mümkün olabilecektir.

Dış gebelik hangi anne adaylarında daha sık görülür?

Dış gebelik, gebelik ürününün rahim içine ulaşımını sağlayan yolun tıkanmasıyla ortaya çıkan bir durumdur. Dış gebeliğin olabilmesi için tüplerde ortaya çıkan daralma sonucu sperm vajinadan, rahim içine ve buradan da tüplere geçip yumurta hücresini dölleyebilmeli, fakat döllenme neticesi oluşan embriyo tüp içinde ilerleyerek rahim içine ulaşamamalıdır. Yani tüp içinde ya kısmi tıkanıklık oluşmalı (tam tıkanıklık olursa döllenme de oluşamaz), ya da tüplerin embriyoyu rahim içine götüren doğal fonksiyonunun yavaşlamış ya da bozulmuş olması gerekmektedir. Bu durumların ortaya çıkmasına sebep olan bütün etkenler tüplerde dış gebelik oluşmasına yol açabilir.

Dış gebelik belirtileri nelerdir?

Normal bir gebelik gibi adet gecikmesi meydana gelir ve gebeliğin diğer belirtileri de olabilir.
Düzensiz, belli belirsiz adet kanaması gibi vajinal kanama olabilir.
Kasık ağrısı sık rastlanır.
Gebelikte süre ilerledikçe, bu ağrıda artış olur.
Baş dönmesi, baygınlık hissi, tansiyon düşüklüğü, idrar çıkışında azalma gibi belirtiler olabilir.